Gelişim geriliği, çocukların yaşlarına uygun beklenen gelişimsel aşamalara ulaşamaması durumudur. Bu gerilik, fiziksel, bilişsel, sosyal veya duygusal alanlarda gözlemlenebilir ve çocukların genel yaşam kalitesini etkileyebilir. Gelişim geriliği, erken tanı ve müdahale ile önemli ölçüde iyileştirilebilir.
Gelişim Geriliğinin Belirtileri
Çocuğun yaşına ve sorun yaşadığı alana bağlı olarak farklılık gösterir.
1.Fiziksel Gelişim; Çocuğun yaşına göre beklenen boy ve kilo, değerlerine göre yeteri kadar gelişmemesi durumudur. Motor becerilerde gecikme; çocuğun başını kaldırması, oturması, yürümeye başlaması, koşması veya zıplaması, basit yönergeleri yerine getirebilmesi (örneğin; topu at, topu getir vb. becerileri) beklediğimizden daha uzun sürebilir. İnce motor becerilerinde güçlük, küçük objeleri tutma, yazı yazma veya kesme…vb. aktivitelerde yetersizlikler görülür.
2. Bilişsel Gelişim- Dil Gelişiminde Gecikme; 12 aylık bir çocuk için tek kelime söyleme, 24 aylık bir çocuk için basit cümle kurma (örneğin; “su ver, baba gel” vb.) her ay yeni birkaç sözcük söyleme, birkaç sözcüklü sorular sorma, sesleri, sözcükleri taklit etme, zamirleri kullanma (örneğin; benim, bana, ben vb.) tek sözcükleri sıralayarak düşüncelerini aktarabilmesi beklenir. 2 yaş ve sonrasında ise doğru kelime haznesinde en az 50 kelime olması ve sözcükleri uygun bağlamda kullanması beklenir. Gelişim geriliği olan çocuklarda bu aşamalarda gecikme gözlemlenir. Daha ileri yaşlarda ise; obje tanıma, sık sık bir şeyler kaybetme, problem çözme, mantıklı düşünme ve zihinsel çaba ve uğraş gerektiren işlemleri yerine getirememe, dikkat eksikliği ve öğrenme güçlükleri ile ilgili sorunlar yaşarlar.
3. Sosyal ve Duygusal Gelişim Sosyal Etkileşimde Zorluklar; çocuklarla oyun oynama veya duygusal ifadeleri anlama konusunda güçlük çekerler. Duygusal tepkileri ya aşırı ya da yetersizdir. Yani bu tepkiler şaşkınlık, öfke, sevinç, coşku, heyecan, aşırı korku, utanma, çekinme, kaygı ve nefret gibi duygusal tepkilerdir.
Gelişim Geriliğinin Nedenleri
Gelişim geriliğinin birçok nedeni olmakla beraber, genellikle üç ana kategoriye ayırırız. Bunlar; genetik, çevresel ve sağlıkla ilgili faktörlerdir.
1.Genetik Faktörler Kromozomal Bozukluklar, Down Sendromu gibi genetik hastalıklar gelişim geriliğine yol açabilir. Çocuğun aile öyküsü önemlidir. Ailede gelişimsel bozukluklar varsa çocuklarda da bu durumların görülme olasılığı yüksektir.
2.Çevresel Faktörler Doğum öncesi, annenin hamilelik sırasında alkol, uyuşturucu veya sigara gibi zararlı maddelere maruz kalması, çocuğun gelişimini olumsuz etkilemektedir. Yetersiz beslenme, doğumdan sonra yeterli beslenmeyen çocuklar, özellikle protein, vitamin ve mineral eksiklikleri fiziksel ve zihinsel gelişimlerini etkiler.
3.Sağlıkla İlgili Faktörler Prematüre doğum, düşük doğum ağırlığı veya doğum sırasında yaşanan oksijen yetersizliği gibi durumlar, enfeksiyon hastalıkları, menenjit, kızamık gibi rahatsızlıklar, kalp hastalıkları, obezite, hipertansiyon, şeker hastalığı vb. kronik rahatsızlıklar veya nörolojik sorunlar gelişim geriliğine neden olabilir.
Gelişim Geriliği Tanısı
Gelişim geriliği tanısı, çocuk gelişimi alanında uzmanlaşmış bir doktor veya psikolog tarafından konulmalıdır. Tanı süreci genellikle şu aşamalarla olur:
– Çocuğun yaşıtlarına göre gelişim seviyesinin ileri veya geri olup olmadığı karşılaştırılarak gözlemlenir.
– Ailenin yaşam öyküsü, çocuğun yaşam koşulları, bulunduğu sosyal ve çevresel etmenler değerlendirilir.
– Gelişimsel testler ve değerlendirme araçları kullanılarak çocuğun gelişimi tespit edilir.
Tedavi Yöntemleri
Gelişim geriliği olan çocukların tedavisi, altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Beslenme yetersizliğinden kaynaklı gelişme geriliği durumunda beslenme düzeninin iyileştirilmesi ve eksikliklerinin giderilmesi önemlidir. Çocuğun dengeli bir beslenme programıyla protein, vitamin ve mineral alması sağlanmalıdır. Genetik nedenlerden kaynaklanan gelişme geriliği durumunda genetik danışmanlık ve tedavi seçenekleri değerlendirilmelidir. Hormonal dengesizliklerin neden olduğu gelişme geriliği durumunda hormon tedavisi uygulanır. Gelişme geriliği olan çocuklar için erken teşhis ve müdahale önemlidir. Unutulmamalıdır ki; her çocuk özgündür ve gelişimi bireysel farklılıklar gösterebilir ve bu nedenle her birinin ihtiyaçları da özel olarak ele alınmalıdır. Düzenli doktor kontrolleri, büyüme ve gelişme ölçümleri ve gelişim takibi yapılmalıdır. Çocuğun beslenmesine dikkat edilmeli, sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni sağlanmalıdır. Fiziksel ve zihinsel aktivitelere teşvik edilmeli, uygun terapi ve destek programlarına katılmaları sağlanmalıdır.