Akıcılık Bozuklukları Nedir?
Akıcılık; çok fazla enerji harcamadan, kolay ve pürüzsüz bir şekilde normal olarak konuşmanın gerçekleşmesidir. Konuşma esnasında akıcılığın bu özelliklerinin bir şekilde bozularak sekteye uğramasına akıcılık bozukluğu denir. Akıcılık bozuklukları şemsiyesi altında ele alınan konuşma bozuklukları ise;
- Kekemelik ve hızlı bozuk konuşmadır.
Ele Aldığımız Dil ve Konuşma Bozuklukları Nelerdir?
- Kekemelik,
- Artikülasyon Bozukluğu,
- Fonolojik Bozukluk,
- Gecikmiş Dil ve Konuşma,
- Özgül Öğrenme Güçlüğü,
- Motor Konuşma Bozuklukları (Dizartri, Apraksi),
- Ses Bozuklukları,
- Afazi,
- Otizm ve gelişimsel Dil Bozuklukları,
- Yutma Bozuklukları,
Kekemelik Nedir?
Kekemelik; konuşma esnasında konuşma akıcılığının tekrar, uzatma, blok vb. şekilde sekteye uğramasıdır. Kekemelik herkeste farklı şekilde görülebilmektedir. Kekeleyen bireyde kekemelik türlerinden sadece biri görülebileceği gibi birden fazlası da görülebilmektedir.
Tekrar şeklinde görülen bireylerde ses tekrarı (örn: a-a-a-a-araba), hece tekrarı (ma-ma-ma-ma-masa) ve kelime tekrarı (örn:anne-anne-anne) şeklinde akıcılığa engel olabilirken uzatmalarda ise genellikle sürtünmeli seslerde ve ünlülerde üretimin uzamasına bağlı akıcılığı bozmaktadır (örn: aaaaaaanneee, sssssepet).
Blok ise; konuşma sırasında aniden duraklama şeklinde akıcılığın bozulmasıdır (örn:b-b-b-balon). Bunun yanı sıra kekemeliğe eşlik eden davranışlar olabilir ve bu davranışlar ikincil davranış olarak adlandırılmaktadır.
Göz kırpmak, bacak sallamak, elle oynamak vb. hareketler ikincil davranışa örnek verilebilir. Kekeme bireylerde konuşma akıcılığı kişinin duyguları doğrultusunda artma eğilimi gösterebilmektedir. Kişinin kaygı, stres, üzüntü vb. duyguları kekemeliğini etkilemektedir. Kurumumuzda kekemelik alanında dil ve konuşma terapistlerimiz tarafından destek sağlanmaktadır.
Hızlı Bozuk Konuşma
Konuşma esnasında düzensiz ritim, hız ve ezgiyi içeren aynı zamanda teleskopik konuşma gözlemlenen normal akıcısızlıklar ile karakterize olan akıcılık bozukluğudur.
Sesletim (Artikülasyon) Nedir?
Artikülasyon (sesletim), konuşma seslerini üretmek için, konuşma organları ile larenks üzerindeki ses yolunda, hava akımına yön vererek yapılan motor harekettir.
Ses Bilgisi (Fonoloji) Nedir?
Fonoloji (ses bilgisi) belli bir dilin ses sistemini inceler. Fonolojinin amacı dilin ayırt edici farklılıklarını ortaya koymak ve konuşma seslerinin insanın zihninde nasıl şekillendiğini inceler.
Sesletim ve Sesbilgisel Sorunlar Nedir?
Ses Bilgisi (fonoloji) bir dilin üretimini, kullanımını ve kurallarını oluşturur. Sesletim (artikülasyon) ise basitçe konuşma seslerinin üretimini ifade etmektedir. Sesletim ve ses bilgisindeki eksikliklerden ve hatalardan kaynaklanan sorunlar artikülasyon ve fonolojik bozukluk olarak adlandırılmaktadır.
Bunlara örnek olarak bir sesin üretilememesi, başka bir sesle değiştirilmesi, sesi dilin fonolojik sisteminden farklı üretmesi örnek verilebilir. K ve g sesinin yerine t ve d sesinin kullanılması (kapı yerine tapı denmesi gibi), r sesinin olduğu yerde l veya y sesinin kullanılması (araba yerine ayaba, arı yerine alı veya ayı denmesi gibi) veya ş, s, z gibi seslerin yerine t, d seslerinin kullanılması (şapka tapka denmesi gibi) bu bozukluklarda görülen sık üretim hatalarıdır.
Gecikmiş Dil ve Konuşma Nedir?
Çocukların yaşına göre onlardan beklenen dil ve konuşma becerileri vardır ve onlar büyümeye devam ederken bu becerilerin de gelişmesi beklenmektedir. Beklenen becerileri gösteren çocukları tipik gelişim gösteren çocuklar olarak adlandırılır ancak bazı çocuklar beklenen gelişimi göstermemektedir.
Herhangi bir gelişimsel bozukluğu olmadığı halde ve alıcı dil becerileri (çocuğun ona söylenenleri anlaması) tipik gelişim gösteren yaşıtlarıyla benzer ilerlemesine rağmen ifade edici dil becerilerinde (konuşmada) yaşına göre beklenen seviyenin altında olan çocuklara gecikmiş dil ve konuşma tanısı konmaktadır.
Gecikmiş dil ve konuşma tanısı dil ve konuşma terapistleri tarafından konulmakla olup; değerlendirme ve terapi süreçleri de terapistler tarafından takip edilmektedir.
Afazi Nedir?
Afazi, travmatik beyin hasarı, inme ve tümör gibi beynin etkilendiği durumlarda ortaya çıkan nörolojik nedenli bir dil bozukluğudur. Beynin etkilenme yerine ve hasarın büyüklüğüne bağlı olarak dilin birden fazla bileşeni etkileyebilmektedir. Bunlar konuşma, anlama, okuma ve yazmadır. Aynı zamanda etkilenim yerleri ve hasar büyüklükleri farklı afazi tiplerini de ortaya çıkarmaktadır.
Artlaştırma Nedir?
Artlaştırma bir fonolojik üretim hatasıdır. 2 yaş 6 ayda bitmesi beklenen bu fonolojik hata çocuğun dilin ucunu kullanarak çıkarması gereken sesleri (t,d vb.) dilin arkası ile olan seslerle (k,g) değiştirmesi işlemidir. Örneğin: tel kelimesinin kel, dünya kelimesinin günya olarak üretimi gibi…
Yarım Dudak Damağa Bağlı Oluşan Konuşma Bozuklukları
Damak yarıklığı; embriyolojik dönemde çeşitli nedenlerden dolayı bebeğin yüz bölgesindeki yapıların birleşme kusuru nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur.
Dudak, sert damak, yumuşak damak, diş, burun gibi yapıların birinin ya da birden fazlasının yapısal olarak bozuk olmasına ve bu organların artikülasyon için gerekli olan hareketleri uygun bir biçimde yapamamasına neden olur. Bundan dolayı artikülasyon bozukluğu görülmektedir. Bu bireylerde genellikle hipernazalite bir konuşma üretimi gözlenir.
