ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ
Normal ya da normalin üstünde zekaya sahip belirgin bir beyin hasarı olmayan bireyde dinleme, konuşma, okuma, yazma, akıl yürütme ile matematik yeteneklerinin kazanılmasında ve kullanılmasında önemli güçlükleri olan, kendini idare etme, sosyal algılama ve etkileşim sorunları yasayan, standart eğitime rağmen yaşına ve zekasına uygun başarı gösteremeyen bireylerde görülen nörolojik bir bozukluktur.
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ NEDEN OLUR?
Öğrenme güçlüğünde kalıtımsal nedenlerin etkili olduğu görüşü vardır. Prematüre ve düşük doğum ağırlığı görülen çocuklarda Özgül öğrenme güçlüğü riski yüksektir. Annenin hamileyken sigara içmesi de risk faktörlerinden bir tanesidir. Bebeğin doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası süresince yaşanılan problemler, erken çocuklukta uzun süreli olan beslenme yetersizlikleri öğrenme güçlüğü için zemin hazırlayabilir.
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN SINIFLANDIRILMASI
1-Disgrafi (Yazma güçlüğü)
Yazılı anlatım bozukluğu olarak ifade edilir. Disgrafi olan bireylerde harf söyleme/yazma doğruluğu ,dil bilgisi ve noktalama doğruluğu ,yazılı anlatımın açıklığı ya da düzenine dair sorunlar olarak vurgulanır.Kelimeleri yarım yazma,harf atlama, kelime ve harfler arasında düzensiz boşluklar,kağıdın yönünü yanlış kullanma,düşünürken aynı anda yazmada zorluklar görülmektedir.
2-Diskalkuli (Matematik güçlüğü)
Matematik güçlüğü yaşayan çocuklarda sayı algısı, doğru ve akıcı hesaplama problemleri olarak tanımlanır. Bu çocuklarda mekan, miktar, pozitif ve negatif değerler ile kazanma ,borçlanma gibi değerleri anlamada bilgi ve olayları sıralamada,matematik işlemleri basamaklarını kullanmada,kesirleri anlamada ve yapmada,bilgi ve olayları sıralamada, zaman kavramlarını(saat,gün,hafta,ay,mevsim) anlamada, çarpma–bölme işlemlerinde güçlük yaşarlar.
3-Dispraksia (Motor planlamada zorluk)
Bu güçlüğü yaşayan bireyler motor koordinasyon sorunu yaşar. Zayıf bir denge ve beceriksiz hareketler sergiler. El göz koordinasyonunu gerektiren çalışmalarda zorluk yaşarlar. Motor planlama ve vücudun her iki yanını koordine etmede zorluk yaşarlar.
4-Disleksi (Okuma güçlüğü)
Disleksi sözcük okuma doğruluğu, okuma hızı ve akıcılığı ve okuduğunu anlama ile birlikte giden özgül öğrenme güçlüğü şeklinde ifade edilmektedir.
Disleksi kaça ayrılır?
Disleksi 6 grupta incelenir. Bunlar;
Atlama: Bir metin okunurken seslerin, hecelerin ya da kelimelerin bir bölümünün, kelime gruplarının ya da bütün bir cümlenin okunmadan geçilmesidir. İki nedene bağlıdır. Birincisi, okuyucunun tanıyamadığı ve çözümleyemediği kelimeleri bilerek diğeri ise ses, hece ya ta kelimelerin bilmeden atlanmasıdır. Nadiren yapılan atlamalara dikkatsizlik neden olurken, sık yapılan atlamalar, gözle satırları takip güçlüğü sonucu olmaktadır.
Ekleme: Okuma esnasında kelimeye ses ve hecelerin eklenmesidir Eğer az sayıda ve anlam bütünlüğünü bozmuyorsa çok önemli değildir. Fakat çok sık oluyorsa genellikle dikkat eksikliği buna sebep olabilir.Birey ile dikkat geliştirici etkinlikler çalışılmalıdır.
Tekrar: Çocuk kelimeleri tanıdığı halde kendisine güven duygusu yetersizliğinden dolayı aynı kelimeyi tekrar okur. Bu durum arttıkça okumadan zevk almaz ve artık okumak istemez.
Ters Çevirme: Genellikle okuma ve yazmanın yeni öğrenildiği birinci sınıfta görülmektedir. Harflerin, hecelerin ya da kelimelerin yer değiştirmesi veya geriye çevrilmesi şeklinde olur. Düzeltilmesi kolaydır. Fakat 1. Sınıftan sonra da devam ediyorsa dikkatle izlenmeli ve tedavi edilmelidir.
Telaffuz Hataları: Şivelerden ya da kelimeyi tanımama yüzünden oluşabilmektedir. Yanlış ifade edilen ses, hece, kelime üzerine dikkat ettirilerek bol bol tekrar ettirilmelidir.
Yanlış Okuma: Kelimenin doğru olarak seslendirilememesi, noktalama işaretlerine uygun okumanın olmaması ve kendi kendine düzeltme gibi sorunlardır.
Disleksi belirtileri nelerdir?
Harflerin yerini şaşırma, satırları karıştırma, mekan algısı gibi gelişimsel problemler yaşanabilir. Bu yolda yaşanan sorunlar okuma ve dil temelli öğrenmede yetersizlik, yavaşlık ve zorlanma yaşanmasına, okuduğunu anlama ile dinlediğini anlama arasında farkın olmasına imla, el yazısı yazma zorluklarının oluşmasına, bilinen kelimeleri hatırlamada zorluk yaşanmasına neden olabilir.Öğrenme güçlüğüne sahip çocukların okuması yavaştır,okuduğu yeri kaybeder,satır karıştırır,okuduğunu anlamakta ve anlatmakta zorlanır,harf sözcük atlar, ekler ya da uydurur, kelimeleri hecelerken ya da harflerine ayırırken zorlanır.
Disleksi nedenleri nedir?
Okumada önemli bir yer tutan görsel bilgi primer görsel korteksten geçerek frontal kortekse doğru gelir. Bu yol, nesnenin nerede olduğunu bilmeye yarayan yoldur.Harflerin yerini şaşırma,satırları karıştırma,mekan algısı gibi gelişimsel veya patolojik sorunların nedeni bu yoldaki sorunlar ile açıklanabilir.Bu yolda yaşanan sorunlar okuma ve dil temelli öğrenmede yetersizlik, yavaşlık ve zorlanma yaşanmasına okuduğunu anlama ile dinlediğini anlama arasında farkın olmasına, imla, el yazısı yazma zorluklarının oluşmasına neden olur.
Disleksi ne zaman ortaya çıkar?
Disleksinin ilk belirtileri,bebeklerin ilk sesleri çıkarmayı öğrendiklerinde 1-2 yaş civarında ortaya çıkar. Fakat okul döneminin başlamasıyla beraber tanı koyulur. Eğer anne ya da baba iyi birer gözlemci ise çocuğunun gelişimindeki geriliği fark ederek okul öncesi dönemde de tanı koyulabilmesi mümkündür.
Disleksik bir çocuğa sahip aileler neler yapmalı?
Kabullenmesi zor olsa da, öncelikle çocuğunuzun yaşadığı sıkıntıyı fark etmeniz ve onu anladığını çocuğunuza hissettirmeli, geç kalınmadan fark edilir edilmez bir uzmana danışmalısınız. Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin, zorlayıcı davranmayın ve başkalarıyla değil kendisiyle kıyaslayın. Bu şekilde hem çocuğunuz hem de kendiniz için daha rahat bir ortam yaratmış ve çocuğu kendi içinde değerlendirmiş olacaksınız.Tanı koyulduktan sonra başlayan eğitim sürecinde çocuğunun öğretmeni ile işbirliği halinde olun.Böylece çocuğunuzun başarıya ulaşması daha hızlı olacaktır.
Disleksi hastalığı teşhisi nasıl konulur?
Disleksi tanısı koyarken çeşitli zeka testleri uygulanır.6-16 yaş arasındaki çocuklar için WISC-R testi uygulanır.Genelde çocuk psikiyatristleri bu teşhisi koyar. Teşhis için aile bireylerinde benzer problemlerin varlığı,çocuğun kelime dağarcığı,okuma ve konuşmanın akıcılığı gibi bulgular değerlendirilerek teşhis konulur.Eğer çocuğunuzda bir farklılık görüyorsanız ve şüphe ediyorsanız hemen geç kalmadan yakınınızdaki psikiyatriden yardım almalısınız.
Öğrenme Güçlüğü Belirtileri Nelerdir?
-Gecikmiş konuşma, benzer heceli sesleri karıştırma görülür.
-Öz bakım becerilerinin gerçekleştirilmesinde güçlükler yaşar.
-Sağ ve sol tercihi yoktur kimi zaman her ikisini de kullanabilirler.
-Harf ve seslerle ilgili konuşmada ve okuma-yazmada güçlükler yaşar.
-Zaman ve yön kavramları birbirine karıştırılır.
-Okuduğunu anlama ve harfleri veya harflerin sırasını karıştırma ya da ters yazma görülebilir.
– Sesli okuma sırasında vurgulamalar inişli-çıkışlı olur ve noktalama işaretleri görülmez.
-Dikkat eksikliği, odaklanma ve erken unutma sorunları yaşarlar.
-Sözlü sınavlarda yazılı sınavlara oranla daha başarılıdırlar.
-Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk yaşanır, genelde kısa cümleler kurulur.
-Aşırı hareketli ya da aksine çok durağan olabilirler.
-Birden fazla işlem gerektiren karmaşık problemlerde sorun yaşarlar.
– Motor koordinasyon sorunları, aşırı düzensizlik, özgüven eksikliği görülür.
-Öğrenme güçlüğü yaşayan bireyler bilgiyi kaydetme, sıralama ve organize etme aşamasında problem yaşarlar. Günlerin, ayların, alfabedeki harflerin karıştırılması tipiktir.
-Öğrenme güçlüğü yaşayan birey dil alanında kendini ifade ederken okurken, motor alanda yazı yazarken, ip atlarken bisiklete binerken güçlükler yaşar.
Öğrenme Güçlüğü Tanısı
Öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerde erken tanı hayati önem taşır. Fakat tanı genellikle okul öncesi dönemde alınamamaktadır. Bireysel olarak uygulanan standart testlerde, kişinin kronolojik yaşı, ölçülen zekâ düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurularak okuma, matematik ve yazma becerisinin beklenenin altında olması ile kendini gösterir. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklara ve gençlere tanı konulması da izlenmesi de oldukça titiz , dikkatli ve uzun süren değerlendirmeleri ve farklı disiplinlerin bir arada olarak kararın alındığı bir yaklaşımı gerektirir.
Öğrenme Güçlüğü Tedavisi
Özel öğrenme güçlüğü tanısı olan çocuklarda eğitimin ve tedavinin başarısı olgunun çok iyi değerlendirilmesine bağlıdır. Ayrıntılı değerlendirme sonucunda çocuğun eğitime erken başlaması çok önemlidir. Risk grubunda yer alan çocukların erken dönemde belirlenmesi ve uygun müdahale programları ile desteklenmesi özgül öğrenme güçlüğünün erkenden tanınmasına ve gerekli müdahalenin yapılmasına olanak sağlayacaktır. Müdahale programları, çocukların genel gelişimsel düzeylerini arttırmaya yönelik kaba motor, ince motor, dikkat, sosyal beceriler, alıcı dil ile ifade edici dil becerileri ve erken okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesine ve sonraki yıllarda gerekli akademik beceriler için sağlam bir temel oluşturulmasına yardım eder. Erken müdahale ile özgül öğrenme güçlüğü olan çocuk probleminin üstesinden gelebilir ve daha etkin ve başarılı bir birey olabilir.
Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuğa Okulda Eğitim Nasıl Olmalıdır?
Öğrenme güçlüğü gösteren bir çocuk için pekiştirme belki de en önemli ve etkili olan istendik(uygun) davranışın sözel olarak pekiştirilmesidir. İstendik bir davranışı gerçekleştirdikten sonra çocuğun hoşuna giden bir etkinliği yapmasına izin verilebilir. Eğitim sürecine ailelerin de katılımı sağlanarak çocuk için en uygun davranış stratejileri belirlenmesine ve uygulayabilmesine destek sağlanabilir.Eğitim verilirken çocukların dikkatini dağıtacak uyaranlar çevreden uzaklaştırılmalıdır.
Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuğa Evde Eğitim Nasıl Olmalıdır?
Bir çocuğun ilk eğitimim ailede başlar. Bu nedenle çocuğun aldığı eğitim süresince aile her aşamasında aktif rol almalıdır. Öğrenme güçlüğüne sahip çocukların okulda aldıkları eğitimi evde pekiştirmeleri ve desteklemeleri gerekmektedir. Örneğin;
- Bol bol kitap okuyun ve okurken vurgu ve noktalama işaretlerine dikkat edin.
- Çocuklarınıza tahmin ve hayal etmeyi öğretin.
- Öğrenme güçlüğü olan çocukların hafıza ve organize becerileri henüz gelişmemiştir. Onun için ilgi çekici ortamlar yaratın.
- Zaman yönetimi konusunda çocuğunuzu destekleyin. Bu şekilde neye ne kadar vakit ayırabilme becerisi gelişmiş olur.
- Evde yapabileceği küçük sorumluklar verin.
- Sözel desteklemelerden çok görsel olarak çocuğu destekleyin.
- Çocuğunuzu acele ettirmeyin gerekli zamanı verin ve ona güvendiğinizi hissettirin.
- Dil gelişimi için çocuğuna yaptığınız işi sözlü olarak anlatın
